جماعت اسلامی Jamaat e Islami
احزاب و گروههای مذهبی در پاکستان نتوانسته اند در میدان سیاسی و کسب کرسی قدرت چندان موفق باشند ولی همواره پرطرفدار بوده اند. جماعت اسلامی بدون اغراق یکی از بزرگترین احزاب کشور پاکستان است. در کتاب پاک ستان جماعت اسلامی اینگونه معرفی شده است:
یکی از بزرگترین و قدیمی‌ترین احزاب مسلمان در سراسر شبه‌قارّه است که طبق آمارها در سال 2003 بیش از 16 هزار کارمند و حدود 5 میلیون نفر عضو داشته است. این حزب همچنین تنها حزبی است که در فعّالیتهای درون حزبی نیز یک مدل ویژه از دموکراسی را حاکم کرده است. آنها خود را تنها حزبی میدانند که مسئولین آنها به شکل موروثی انتخاب نمیشوند و با قوانین موجود ممکن است هر فردی به عنوان امیر یا نایب وی انتخاب شود . «ابوالعلا مودودی» بنیانگذار و نخستین امیر جماعت اسلامی است که از بدو تأسیس تا سال 1972 که بر اثر بیماری و کهولت سن جای خود را به «میان‌طفیل‌محمد» داد این مقام را حفظ کرد.
از آنجا که بنیان حزب 6 سال پیش از تأسیس کشور پاکستان گذارده شده بسیاری به دنبال دانستن این موضوع هستند که جماعت اسلامی موافق تشکیل پاکستان بوده یا مخالف آن، این باور وجود دارد که جماعت اسلامی به دلیل نوع نگاه خاصّی که به مسلم لیگ ( حزب تحت رهبری محمّدعلی جناح) داشت و آن را غیر دینی میدانست ابتدا از وی حمایت نکرد. با این حال مسئولین جماعت اسلامی مخالفت خود با حزب ( غیر دینی) مسلم لیگ را به معنای مخالفت با تشکیل کشور پاکستان نمیدانند. در انتخابات سال 1945 نیز مودودی فتوا داد که نباید به حزب مسلم لیگ رای داد ولی طی 24 ماه بعدی حزب آرام آرام تغییر رأی داد و از تفکّر جامعه‌ی اسلامی جدا حمایت کرد کار به جایی رسید که در همه پرسی برگزار شده در ایالتهای آسام و سرحد (خیبرپختونخوای کنونی) از هواداران جماعت اسلامی خواسته شد به استقلال پاکستان رأی دهند.
همزمان با استقلال پاکستان در سال 1947 مقرّ حزب به لاهور منتقل شد و مودودی نیز حدود 3 دهه تلاش کرد تا احکام اسلامی را جایگزین قوانین عرفی کند. هدف آنها اقامه‌ی دین بود و مقصودشان را از اقامه دین اجرای تمام دستورات اسلامی میدانستند. پس از مرگ جناح در سال 1948 مودودی دستگیر شد و علّت دستگیری وی نیز مخالفتهای مودودی با جناح و جهاد کشمیر اعلام شد. چندی بعد مودودی از زندان آزاد شد و از سال 1951 جماعت اسلامی به حزبی سیاسی تبدیل شد. آنها مخالف صریح سکولاریسم هستند و معتقدند« جدا ہودین سیاست سے تو رہ جاتی ہے چنگیزی » (اگر دین از سیاست جدا شود جز راه و رسم چنگیزی چیزی باقی نخواهد ماند).
در سال 1956 مودودی در جلسه‌ی مجلس شورای جماعت اسلامی خواهان تصویب قانون اساسی پاکستان در شورای حزب شد و به این ترتیب قانون اساسی پاکستان که پس از 9 سال تصویب شده بود به تائید بزرگترین حزب مذهبی نیز رسید. پس از روی کار آمدن دیکتاتوری ایّوب‌خان در سال 1959 فعّالیتهای سیاسی ممنوع شد و حزب جماعت اسلامی نیز حق فعّالیت نداشت. در سال 1964مودودی و 58 تن از رهبران جماعت اسلامی دستگیر شدند و فعّالیت حزب نیز غیر قانونی اعلام شد، علّت این کار مخالفت جماعت با ایجاد پاکستان، مخالفت با جنگ کشمیر، تلاش برای تضعیف ارتش، دریافت کمک از خارج و چاپ مقاله‌ی توهین آمیز در مورد محمّدرضا شاه پهلوی در مجله‌ی ترجمان القرآن اعلام گردید. در سال 1965 مودودی بازهم از زندان آزاد شد و با رأی دادگاه فعّالیتهای حزب از سر گرفته شد. حزب جماعت اسلامی در انتخابات آن سال از فاطمه جناح حمایت کرد تا به حکومت ایّوب‌خان پایان دهد ولی در انتخاباتی پر از ابهام خواهر بنیانگذار پاکستان شکست خورد. در سالهای بعد حزب جماعت اسلامی از مخالفان تجزیه‌ی پاکستان و تشکیل بنگلادش بود. سرانجام در سال 1972 مودودی به دلیل بیماری جای خود را به میان‌طفیل‌محمد داد و او به عنوان امیر جدید حزب فعّالیت خود را آغاز کرد. تا سال 1977 حزب جماعت اسلامی مهمترین مخالف دولت ذوالفقارعلی‌بوتو به حساب می‌آمد. آنها در انتخابات سال 1977 نیز شرکت کردند و با مجموعه ائتلافهایی که تشکیل داده بودند 9 کرسی از مجموع 168 کرسی پارلمان را به دست آوردند و سپس نتیجه‌ی انتخابات را به چالش کشیدند. در همین ایّام بود که «ژنرال ضیاءالحق» که ارتباط خوبی با جماعت اسلامی داشت کودتا کرد. گفته میشود پدر ضیاء الحق نیز گرایشاتی داشت که به افکار جماعت اسلامی نزدیک بود، همین باعث شد تا حدود یک دهه آنها ارتباط خوبی با هم داشته باشند. طفیل‌محمّد حامی ضیاءالحق بود ولی طیف اعتدال‌گرای (درون) جماعت اسلامی به مخالفت با افکار و سیاستهای او پرداختند. آنها در انتخابات سال 1985 موفّق شدند 18 نماینده در پارلمان پاکستان داشته باشند.
در سال 1987 «قاضی‌حسین احمد» امیر جماعت اسلامی شد و فعّالیتهای سیاسی این حزب نیز گسترش یافت، آنها به صورت آزاد در انتخابات شرکت میکردند و در دهه‌ی 90 میلادی بین 5 تا 10 کرسی پارلمان را در اختیار داشتند. شخص قاضی حسین نیز بین سالهای 1986 تا 1988 دو بار عضو سنای پاکستان شد ولی در سال 1996 در اعتراض به فساد مالی دولت‌مردان استعفا داد. او در 27 اکتبر همان سال تظاهرات گسترده‌ای علیه حکومت بی‌نظیر بوتو آغاز کرده و خواستار سرنگونی دولت به دلیل فساد مالی مسئولین کشور شد و جالب اینکه ظرف تنها یک هفته موفّق شد به خواسته خود رسیده و بی‌نظیر بوتو را از نخست‌وزیری پاکستان عزل کند.
جماعت اسلامی در دهه‌ی 90 از نواز شریف مقابل حزب مردم حمایت کرد ولی پس از روی کار آمدن نواز شریف او را به عدم اجرای دقیق قوانین شریعت متّهم کرد پس از حمله‌ی آمریکا به عراق (جنگ کویت) جماعت اسلامی بر خلاف نظر دولت پاکستان از موضع عراق حمایت کرد. آنها در مورد طالبان نیز موضعی متناقض داشتند از یک سو به اجرای فوری قوانین قصاص که بدون در نظر گرفتن اوضاع داخلی و جهانی صورت میگرفت معترض بودند و از سوی دیگر برای ایجاد ثبات و امنیّت در مناطق مختلف از طالبان حمایت میکردند. جماعت اسلامی از آزمایش هسته‌ای پاکستان نیز حمایت کرد و آن را روشی برای دفاع از کشور دانست. در سال 2001 و پس از حمله به برجهای دوقلوی تجارت جهانی جماعت اسلامی این حملات را محکوم کرد ولی مخالف حمله‌ی آمریکا به افغانستان بود.
قاضی‌حسین احمد که حتّی با بن‌لادن نیز دیدار داشت در سال 2002 به این نتیجه رسید که یکی از دلایل ضعف احزاب مذهبی در سیاست و انتخابات عدم اتّحاد آنهاست به این دلیل مجلس متّحده عمل را با حضور 5 حزب اسلامی به وجود آورد و آنها در انتخابات همان سال موفّق شدند از مجموع 342 کرسی 63 کرسی را به دست آورند. پس از حمله به لال مسجد که موجب افزایش فشارها بر جماعت اسلامی نیز شده بود این حزب در سال 2008 مانند تحریک انصاف انتخابات را تحریم کرده و حاضر نشد نامزدهای خود را معرفی کند. البتّه این تصمیم به سود آنها تمام نشد زیرا حزب مردم 5 سال تمام زمام امور را در پاکستان به دست داشت. قاضی‌حسین احمد در سال 2009 از سمت خود استعفا داد و «منّورحسن» امیر جماعت اسلامی شد، در انتخابات سال 2013 حزب به تنهایی در انتخابات شرکت کرد و موفّق شد 4 کرسی از مجموع 342 کرسی را در اختیار داشته باشد. یک سال بعد «سراج الحق» به عنوان امیر جدید حزب انتخاب شد و تا سال 2018 عمدتاً در کنار عمران‌خان و طاهر القادری در تلاش بود تا فساد مالی نواز شریف را ثابت کرده و با دولت وی به مبارزه بپردازد.
در انتخابات سال 2018 مجدداً مجلس متّحده عمل فعّال شد و ائتلافی که جماعت اسلامی یکی از ارکان اصلی آن بود موفق شد 15 کرسی را در پارلمان پاکستان به دست آورد. این حزب در وضعیّت فعلی یکی از مخالفین دولت حزب تحریک انصاف به شمار میرود و سراج الحق نیز انتقادات جدّی به سیاستهای دولت دارد.
حزب جماعت اسلامی و انقلاب اسلامی ایران
ابوالعلا مودودی از ارادتمندان امام خمینی ( ره ) بوده و حتّی هنگام تبعید امام به پاریس از ایشان جهت اقامت در پاكستان دعوت به عمل آورد و پس از پیروزی انقلاب اسلامی هیأتی را جهت تبریك به حضور ایشان فرستاد. همین عملكرد باعث خدشه‌دار شدن چهره‌ی جماعت اسلامی نزد سعودیها گردید. با توجه به چهره‌ی ضدّ آمریكایی حزب، همواره گرایشات مثبتی پیرامون انقلاب اسلامی وجود داشته و در سفر قاضی‌حسین احمد در اواخر سال 73 به ایران و ملاقات وی با مقام معظم رهبری و علماء قم و مشهد تحوّلی اساسی در دیدگاه وی نسبت به انقلاب اسلامی ایران ایجاد شد. همچنین سراج الحق نیز در دیدار با کمال خرّازی عنوان کرد: «رابطه با ایران را سیاسی و دولتی تلقی نمیکنیم، بلكه نگاه عقیدتی به آن داریم. اگرچه برخی اوقات به دلیل فشارهای خارجی میان دو كشور فاصله ایجاد میشود، ولی در سطح مردمی هیچ اتّفاقی نمی‌افتد.»
امیران جماعت اسلامی از ابتدا:
سیّد ابوالعلا مودودی 1941 تا 1972
میان‌طفیل‌محمّد 1972 تا 1987
قاضی‌حسین احمد 1987 تا 2009
سیّدمنّور حسن 2009 تا 2014
سراج الحق از 2014
با مطالعه کتاب پاک ستان می توانید اطلاعات کاملتری در خصوص احزاب و گروههای سیاسی و مذهبی پاکستان به دست آورید.
