حزب مردم Pakistan People’s Party
یکی از ریشه دار ترین احزاب پاکستانی به شمار می رود که در کتاب پاک ستان اینگونه معرفی شده است:
ذوالفقار علی بوتّو متولّد شهر لارکانه]به فارسی: لارکانا[ واقع در ایالت سند پاکستان است. او پس از گذراندن تحصیلات مقدّماتی خود در سال 1950 از دانشگاه برکلی کالیفرنیا فارغ التحصیل شد و سپس راهی دانشگاه آکسفورد انگلیس شد. تفکّرات چپگراها و کمونیستها تا پیش از بازگشت او به پاکستان و تصدّی وزارت خانههای بازرگانی، اطلاعرسانی و امور کشمیر (در دهه 60) چندان موفّق نبود. همه چیز از 30 نوامبر سال 1967 در شهر لاهور آغاز شد زمانی که ذوالفقار علی بوتو به عنوان رئیس حزب مردم انتخاب شد و رسماً فعّالیتهای سیاسی خود را با شعار «اسلام دین ما، دموکراسی سیاست ما، سوسیالیسم اقتصاد ما» آغاز کرد. او سعی در ترکیب اسلام با سوسیالیسم داشت وبرای اصلاحات ارضی از کمک کشاورزان و اربابان فئودالی استفاده میکرد.
اوّلین تلاش حزب مردم برای شرکت در انتخابات به سال 1970 باز میگردد جایی که آنها توانستند 81 کرسی پارلمان را به دست آورند و به خصوص در پاکستان غربی( سرزمینی که ما اکنون آن را پاکستان میخوانیم) برتری داشته باشند ولی «شیخ مجیب الرحمان» که مرکز فعّالیتهای سیاسی او پاکستان شرقی (بنگلادش کنونی) بود توانست 160 کرسی را از آن خود کند. ژنرال یحیی خان که با قانون نظامی کشور را اداره میکرد ابتدا نتوانست بین این دو سیاستمدار ایجاد صلح کند ولی آنها مخفیانه باهم توافق کردند که بوتّو رئیس جمهور شود و مجیبالرّحمان به عنوان نخستوزیر فعّالیت کند، این توافق بعدها به اطلاع ارتش رسید و اوضاع را به حدی آشفته کرد که مقدّمات جدایی بنگلادش از پاکستان در سال 1971 فراهم شد.
پس از جداشدن بنگلادش از پاکستان، راه برای حزب مردم هموارتر شد تا با شعار عدالت اجتماعی و… اریکهی قدرت را رام خود کند. ذوالفقار علی بوتو در کتاب خود با عنوان “تراژدی بزرگ” در سال 1971 مینویسد: «پاکستان از مصیبت وحشتناکی عبور میکند. این کشور که متولّد درد است ، در حال عبور از بحرانیترین شرایط ممکن است. کابوس پاکستانیهایی که هموطنانشان را میکُشند هنوز به پایان نرسیده است. خونها هنوز ریخته میشوند. با دخالت هند ، اوضاع بسیار پیچیدهتر شده است. اگر ما از آشفتگی امروز جان سالم به در ببریم ، پاکستان برای همیشه هدفمند خواهد بود. در غیر این صورت ، تشنّجهای فاجعه بار منجر به ویرانی کامل ما خواهد شد. همه چیز به آنچه اکنون انجام میشود، بستگی دارد».
تا زمان تصویب قانون اساسی پاکستان در سال 1973 ذوالفقار علی بوتو رئیس جمهور پاکستان بود، و پس از آن تبدیل به اوّلین نخستوزیر از حزب مردم شد. نباید فراموش کرد که قانون اساسی تصویب شده در زمان وی تاکنون نیز نسخهی اصلی اجرایی قانون در پاکستان است. آنگونه که سران حزب مردم ادعا میکنند بنیانگذار حزب آنها تلاش زیادی برای بهبود وضعیّت زندگی مردم عادی انجام داده است، آغازگر روابط اقتصادی چین و پاکستان که تاکنون حفظ شده و تحولّات اقتصادی زیادی برای دو کشور در پی داشته نیز حزب مردم بوده است. پروژه سیپیک یا کریدور اقتصادی مشترک چین و پاکستان که بزرگترین سرمایه گذاری خارجی تاریخ پاکستان تلقّی میشود نیز نمونهای از این اقدامات مشترک است که در زمان دولت «آصف علی زرداری» توافق نامههای آن امضا شده است. پاکستان در سال 1973 به عنوان متّحد غیر عربی اعراب در نبرد با اسرائیل نیز شرکت کرد. امضای توافق نامه شیملا (در مورد کشمیر) و آغاز فعّالیتهای پاکستان برای دستیابی به انرژی هستهای از دیگر اقدامات دور نخست فعّالیت حزب مردم بود. این موضوع در کتاب ذوالفقارعلیبوتو بنام «اسطورهی استقلال» نیز آمده است.
در انتخابات سال 1977 حزب مردم پیروزی قابل توجّهی داشت و 155 کرسی از مجموع 200 کرسی پارلمان را از آن خود کرد و در تمام کشور 58 درصد آرا را به خود اختصاص داد. این پیروزی چشمگیر باعث اعتراض رقبا شد و در همان سال ژنرال ضیاءالحق با یک کودتای نظامی، ذوالفقار علی بوتو را از تخت حکومت به زیر کشید. سپس علیه بوتو پروندهی قضایی تشکیل شد و او در سال 1979 به جرم مشارکت مستقیم در قتل یک شهروند پاکستانی اعدام شد. در طول سالهای حکومت دیکتاتوری ضیاءالحق سران حزب مردم یعنی « نصرت بوتو» و بی نظیر بوتو تحت نظر بودند و نمیتوانستند فعّالیت خاصی انجام دهند تا اینکه هواپیمای ضیاءالحق سقوط کرده و او کشته شد. به این ترتیب یک دور دیگر از دیکتاتوری در پاکستان به اتمام رسید.
البته ضیاء الحق پس از افزایش فشارهای جهانی تصمیم گرفت انتخابات برگزار کند ولی حزب مردم انتخابات سال 1985 را تحریم کرده و در آن شرکت نکرد. در انتخابات سال 1988 بینظیر بوتو دختر بنیانگذار حزب مردم پا به عرصهی سیاست گذاشت، سخنرانیهای آتشین بینظیر و احساسات مردم پاکستان که از اعدام پدر وی توسط دولت ضیاءالحق نشأت گرفته بود راه را برای پیروزی او در انتخابات باز کرد. بینظیر بوتو از حمایت 94 نمایندهی مستقیم حزب مردم که به پارلمان راه یافته بودند برخوردار بود و در سال 1988 اوّلین بانویی شد که نخستوزیر یک کشور اسلامی بود.
نکتهی عجیب در مورد حزب مردم این است که سران این حزب بارها به فساد مالی و اداری متهم شدهاند همین اتهامات که گاه تبدیل به جرائم اثبات شده برای دادگاه و مراجع قضایی شده سبب به زیر کشیده شدن آنها از تخت قدرت شده است. این اتّفاق تلخ برای بینظیر بوتو نخستین بار در سال 1990 رخ داد و او توسّط رئیس جمهور وقت عزل شد. در انتخابات سال 90 حزب نواز بود که برای اوّلین بار قدرت را در پاکستان به دست گرفت و نواز شریف نخستوزیر پاکستان شد ولی او نیز با داستانی تقریباً مشابه به سرنوشت بینظیر بوتو دچار شد، در سال 93 حزب مردم پیروز میدان شد ولی بازهم برتری شکننده آنها نتوانست بیش از 3 سال دوام بیاورد. فساد مالی و اداری، بودجههایی که نحوه خرج آنها مشخص نبودند، قراردادهای دولتی که ارقام هنگفتی را به جیب دلالان سرازیر کرده بودند و… باعث شد تا در سال 1996 بینظیر بوتو بازهم از صحنهی قدرت کنار گذاشته شود و تخت قدرت به دست نواز شریف برسد.
در خلال سالهای بعد، سران حزب مردم در یک تبعید خود خواسته به انگلیس رفتند، و باقی ماندهی اعضای حزب هم در زمان دیکتاتوری پرویزمشرّف نتوانستند حضور موفّقی را در انتخابات تجربه کنند. حزب مردم در سال 2002 با کسب 81 کرسی از مجموع 342 کرسی پارلمان پاکستان توانست نقش اپوزیسیون را ایفا کند. سالهای پر فراز و نشیب حکومت پرویزمشرّف شروع شده بود و از آنجا که روابط میان حزب مردم و آمریکا خوب بود و حتّی گاهی مشکلات حزب توسّط آمریکا حل شده بود در برخی موارد حسّاس مشاهده میشد که حزب مردم به جای ایفای نقش اپوزیسیون و مخالفت با حزب حاکم پاکستان از رفتار مشرف دفاع میکند. نمونهی این موارد را میتوان در حمایت بینظیر بوتو از عملیّات ضد تروریستی لال مسجد شهر اسلامآباد که تبعات زیادی برای مشرّف به همراه داشت، مشاهده کرد.
در تاریخ 14 می 2006 توافقی میان بینظیر بوتو و نواز شریف شکل گرفت که پس از آن رئیس حزب مردم تصمیم گرفت به پاکستان بازگردد. در تاریخ 28 جولای 2007 یک ملاقات مهم میان بینظیر بوتو و پرویزمشرّف در ابوظبی برگزار شد و در نتیجهی آن بینظیر بوتو پس از هشت سال و نیم تبعید خود خواسته به پاکستان بازگشت. هر چند رئیس حزب مردم نمیدانست که این بازگشت پایان کار او را رقم خواهد زد. 27 دسامبر همان سال بینظیر بوتو ترور شد و این بار قدرت در حزب مردم به دست همسر پرحاشیه ی او آصف علی زرداری افتاد. خون بینظیر بوتو بازهم احساسات مردم پاکستان را جریحهدار کرد و 119 کرسی از مجموع 342 کرسی پارلمان پاکستان را در انتخابات سال 2008 برای حزب مردم به ارمغان آورد تا آنها بازهم تشکیل حکومت دهند. مدّت حکومت آصف علی زرداری تا سال 2013 را سیاهترین سالهای امنیّتی تاریخ پاکستان میدانند که خسارتهای فراوانی برای این کشور به بار آورد. حزب مردم در انتخابات سال 2013 طبق روال دههی 90 قدرت را به حزب نواز تقدیم کرد و خود منتظر شد تا در سال 2018 بازهم کرسی قدرت را از نواز شریف پس بگیرد بیآنکه بداند اینبار عمرانخان قرار است مانع این تبادل سنّتی قدرت در پاکستان شود.
در انتخابات سال 2018 حزب مردم تنها 54 کرسی از مجموع 342 کرسی پارلمان را به دست آورد و به این ترتیب حتّی جایگاه دومی را نیز از دست داد. سران این حزب به فساد مالی نیز متهم هستند. آیندهی حزب مردم در اختیار «بلاول بوتو زرداری» خواهد بود و این رهبر جوان تلاش خود را برای هموار کردن مسیر قدرت آغاز کرده است هرچند مقابل عمرانخان کار سادهای پیش رو ندارد. آنها در جریان ساقط کردن حکومت عمرانخان دست یاری به حزب نواز دادند و به دلیل عدد کمتر نمایندگان پارلمانی خود عملاً دنباله رو رقیب سنّتی خود شدند. بسیاری از بزرگان حزب مردم مخالفت خود را نسبت به اینکه بلاول بوتو زرداری در کابینهی شهباز شریف بر کرسی وزارت خارجه تکیه بزند اعلام کردند ولی سرانجام تصمیم گرفته شد برای افزایش تجربهی اجرایی بلاول و آماده شدن او برای تکیه زدن بر کرسی نخستوزیری در دولت نه چندان طولانی شهباز شریف یک پست رسمی داشته باشد.
دیدگاهها و عملکرد حزب مردم
*ذوالفقار علی بوتو را بنیانگذار صنعت اتمی و هستهای پاکستان میدانند. در زمان حکومت او اوّلین جرقّههای هستهای شدن پاکستان زده شد.
* حزب مردم در نخستین دورهی حکومت خود تلاش برای برقراری ارتباط با چین را به منظور اعمال فشار بر هند و ارتقا صنایع خود آغاز کرد. این ارتباط هنوز هم به خوبی حفظ شده است.
* حزب مردم ارتباط زیادی با آمریکا دارد و بارها مشکلات مالی و … سران حزب توسّط آمریکا حل شده است. بینظیر در دوران حکومت خود از صدور مجوز برای آمریکا جهت انجام هرگونه عملیّات خبر داده بود و حتّی تصمیم داشت دکترعبدالقدیرخان دانشمند اتمی پاکستان را به سران آمریکا تحویل دهد.
* حزب مردم توافقهایی با پرویزمشرّف داشت اگر چه در ظاهر سعی میشد مخالفت با وی حفظ شود.
* حزب مردم با انجام عملیّاتهای ضدّتروریستی ضربعضب و ردّالفساد موافق بود و حتّی از عملیات ضد تروریستی لال مسجد نیز حمایت میکرد.این حزب کار را تا آنجا پیش برد که مدّعی شد: عملیات ضرب عضب با فشار آنها، توسّط ارتش پاکستان آغاز شده است.
* حزب مردم علی رغم اعتقاد به تقلّب گسترده در انتخابات 2013 از ابقای نواز شریف به عنوان نخستوزیر حمایت میکرد ولی پس از پیروزیهای چشمیر عمرانخان در سال 2017 تلاش کرد تا با تغییر موضع، خود را به عنوان یکی از مخالفان سرسخت حزب نواز جلوه داده و حتّی خواستار تشدید فشار دستگاه قضایی بر وی شد. با اینحال در جریان ساقط کردن حکومت عمرانخان نقش مؤثری داشت.
* حزب مردم علی رغم تئوریهای چپ گرایانه به راحتی با احزابی مثل جمعیّت علمای اسلام ائتلاف میکند و پس از آن به راحتی این ائتلاف را به هم میزند. در اصل نقطهی آرمانی مسئولین حزب رسیدن به قدرت است. با مطالعه کتاب پاک ستان می توانید اطلاعات کاملتری در خصوص احزاب و گروههای سیاسی و مذهبی پاکستان به دست آورید.
با مطالعه کتاب پاک ستان می توانید اطلاعات کاملتری در خصوص احزاب و گروههای سیاسی و مذهبی پاکستان به دست آورید.