شروع جنبش های اسلامی شبه قاره علیه انگلیس
تمام مطالب این بخش از کتاب پاک سرزمین اقتباس شده است؛
وحشیگری‌های حکومت انگلیسی و رفتار بی‌رحمانه‌ی کم نظیری که پس از انقلاب نافرجام سال1857 میلادی با مسلمانان در پیش گرفت و هم سرعت و قدرتی که فرمانروایان انگلیسی در نشر آئین مسیحیّت و ترویج تمدّن غربی به کار میبردند، تمام موجب شده بود که علما حالت دفاعی به خود گرفته و هیچ گاه در فکر حمله به حریف نباشند و تمام همّت خود را در راه حفظ و نگاهداری از همین مقدار باقیمانده از احساسات مذهبی مردم و پرهیز دادن آنان از تمدّن غرب به کار بگیرند. اثر دیگر این وضع ناهنجار آن بود که علما به فکر افتادند که مراکزی برای شناساندن تمدّن و فرهنگ اسلامی به وجود آورند و در این مراکز دانشمندان و مبلغین مجهّز تربیت کنند. این مؤسّسات بعدا «مدارس عربی» نام گرفت.
مسلمانان پس از سال 1857 میلادی به این حقیقت رسیدند که باید با دشمن انگلیسی جنگید ولی شرایط به گونه‌ای نیست که با این دشمن در میدان نبرد روبه‌رو شوند. فعّالیّت مدرسه دیوبند در حوالی سال 1867 میلادی یکی از اقدامات اوّلیّه بود که در آن سعی میشد بدون کمک انگلیس یک مدرسه‌ی اسلامی اداره شود. دیگر مکاتب فکری اسلامی نیز بسرعت فعّالیّتهای علمی خود را شروع کردند و کار به جایی رسید که در اوایل قرن بیستم میلادی دانشجویان مسلمان در احزاب انگشت‌شمار سیاسی موجود در شبه‌قارّه نیز فعّالیّت داشتند.
جهت کسب اطلاعات بیشتر و دستیابی به مستندات کتاب پاک سرزمین را مطالعه کنید