تخت باهی Takht I Bhai
گنجینه ای بر بام پیشاور
آثار تاریخی و قدیمی در خیبرپختونخوا فراوان هستند. یکی از آنها تخت باهی نام دارد که در کتاب حکایت ملک خداداد چنین به آن پرداخته شده است. سراسر خیبرپختونخوا، پنجاب و سند از دوران باشکوه پادشاهی هندو مذهبان بر شبه‌قاره داستان ها روایت می کنند ولی برخی نقاط در دل خود نقش و نگارهایی را محفوظ نگاه داشته اند که بشر این زمان را نیز مبهوت تلاش و کوشش نیاکان خود می کند. مجموعه زیبای تخت باهی (که گاه آن را بهایی) می خوانند در هشتاد کیلومتری شمال شرقی پیشاور واقع شده، و سنگ های باقی مانده از ساختمان های زیبای آن نشان دهنده تمدن بزرگی است که 2 هزار و 100 پیش در کنار رود سوات به وجود آمده بود.
برای رسیدن به این شهر تاریخی که بر فراز کوه‌های سرسبز دامن گسترانده باید خلاف جهت حرکت رود سوات حدود یک ساعت راه بپیمائیم، و سپس تخت باهی را در دل کوه‌ها بیابیم، مردم محلی می گویند نام این مکان به زبان فارسی است ولی یافتن معنای «باهی» کار چندان ساده ای نیست. اگر واژه بهای را درست بدانیم می‌توانیم در لغت نامه دهخدا معنای «گرانبها» را برای آن بیابیم به این ترتیب پادشاهان کهن نام این دژ زیبا را تخت گرانبها گذاشته بوده اند.
این اثر بی‌نظیر در فهرست آثار تاریخی یونسکو نیز به ثبت رسیده است و هزاران سال محل سکونت و زندگی پادشاه منطقه خیبرپختونخوا امروزی تلقی می شده است. این شهرک سنگی بر روی ارتفاع یک کوه قرار گرفته و از کناره آن یکی از انشعابات رود سوات می گذرد که باعث شده تا در دره های اطراف آن در کشاورزی و زراعت رونقی بی حد و حصر داشته باشد.
غالب گردشگرانی که به این بنای باشکوه قدم می گذارند را مورخان و محققانی تشکیل می‌دهند که بررسی آثار گذشته و مطالعه روی آن بخشی از شغل آنان است.وجود عبادتگاههای مختلف، صومعه، صحن های وسیع، و مجسمه های بزرگ که با نقش و نگار زیبا تزئین شده بود باعث شهرت جهانی مجموعه تخت بهایی شده است.
اولین باری که به صورت جدی به قدمت تاریخی این مکان توجه شد در سال 1836 و توسط یک فرد فرانسوی بود، او متوجه عظمت تاریخی و قدمت کهن این شهر شد و سپس در نوشته های خود عنوان کرد:این مجموعه عظیم مدتها پایتخت حکومت راجه ورات بوده است. وی تلاش فراوانی برای آبادانی و ساخت و ساز تخت بهایی کرده و در ساخت آن از سنگ های مستحکمی استفاده کرده است که انتقال آن به ارتفاع کوه هنوز هم جزو معماهای حل نشده این مکان است همین کار باعث شده تا علیرغم گذر زمان و آسیب هایی که به آن رسیده است ولی بازهم بنای اصلی تخت بهایی سالم بماند.
گفته می‌شود در گذشته های دور این مجموعه دارای یک مرکز علمی بزرگ نیز بوده است که دانشگاهی عظیم به حساب می آمده و علاقه‌مندان به علم و فرهنگ برای کسب علم به آن جا سفر می کردند. درسهایی که در و دیوار تخت باهی شنیده اند اینک عبرتی است که برای بشر دنیا زده روایت می کنند و می سرایند« دریاب کنون که نعمتت هست به دست …کین دولت و ملک می رود دست به دست».
شما می توانید در کتاب حکایت ملک خداداد بصورت کامل با این منطقه زیبا آشنا شوید.
